بازگشت
آيا پس لرزه هاي تقلب گسترده انتخاباتي ويرانگرنخواهد بود؟؟؟
پژوهشگرومحقق ( صباح ) پژوهشگرومحقق ( صباح )

بخش اول -

 

ازکدام عملکرد درکشوربناليم ازاجرات وعملکرد دولت ، ازفساد ورشوه ستاني ، ازقوم پرستي وتنظيم وحزب بازي ، ازوابستگي وخود فروشي به اجانب وبيگانگان ، ازکارکرد هاي ضعيف وناخردمندانه پارلمان،ازچوروچپاول دارايي ومالکيت هاي دولتي وشخصي ، ازکورخود وبينايي مردم بودند ، ازدسيسه ها وتوطئه هاي رنگارنگ ، ازويراني وبربادي ملت وميهن ، ازديده درايي وبي حيايي تاراجگران ، ازدربدري وگرسنگي مردم ستمديده ...

چون ميبنم به هرسو کوه گناه  را

مي‌پوشم ازحيا وشرم هردم نگاه را

چهره نهان مي‌كنم وبه سيل اشك

تا ننگرم خشم خورشيد و ماه  را.

درتعريف انتخابات آمده است، انتخابات سلسله اقدامات وعملیات منسجم و پیوسته ای است كه در یك محدوده جغرافیایی مشخص و زمانی محدود ومعین صورت می گیرد ومنجربه برگزیده شدن فرد یا افراد و یا موضوع ومرام خاصی از سوی اكثریت مردم می شود.  اجرا وانجام این سلسله اقدامات وعملیات كه منتج به این نتیجه گردد، اصطلاحاْ برگزای انتخابات نامیده می شود. کسانی را که مردم ازجانب خود انتخاب می کنند نماینده خوانده می شوند. همه نمایندگان با هم تشکیل پارلمان می دهند. کسانی که انتخاب می شوند پیش ازانتخابات تعیین می شوند و آنان را کاندیدا می نامند. رای، تصمیم یک شخص برای انتخاب کاندیدا می باشد. در جریان انتخابات، برای انتخاب نمایندگان برای پارلمان شرایطی اعلام می شود، که بسیار لازم هستند تا انتخابات نمایانگر اراده وتصمیم مردم باشد. دراکثرکشورهاي جهان انتخابات بخاطرزعيم ملي ، ريس جمهور، والي ها ، شاروالها ونماينده گان مردم درپارلمان برگذارميگردد ودران مردم بدون ترس وهراس پاي صندوقهاي راي رفته ونماينده دلخواه خويش را انتخاب مينمايند.

درباره پارلمان ميخوانيم ، كلمه پارلمان درزبان انگليسي است. كلمه پارلمان هم در زبان لاتين است كه به طوركلي به معني گفت و گو يا مذاكره ا ست. پارلمان ها ازارکان اصلی بسياري ازحكومت هاي جهان هستند. ريشه پارلمان ومشابه آن به قرن هاي خيلي دوربرمي گردد. حتی دردنياي باستان هم مراکزی مشابه پارلمان های امروزی وجود داشته است. اما پارلمان های امروزی براساس شرایط امروزجهان به وجود آمده و گسترش پیدا کرده اند. پارلمان کنوني بيشتر كشورها ازسيستم حكومت پارلماني كشورانگليس الهام گرفته اند. سیستم پارلمانی انگلیس، سيستم نمايندگي درپارلمان را دربسياري ازکشورهای جهان تحت تأثير قرار داده است.

یکی ازوظایف پارلمان قانونگذاری است. البته دراین سیستم قوه مجریه هم می تواند برای قانونگذاری به پارلمان کمک کند. منتها پیشنهادات دولت لازم است که بازهم به تأیید نمایندگان برسد. نمایندگان پارلمان از سوی مردم انتخاب می شوند،می توانند برهمه کارهای قوه مجریه نظارت کنند واز راه سؤال و استیضاح وزرا وتشکیل کمیسیون های تحقیقاتی ویا نهادهای نظارتی برکاردولت نظارت کنند. حتی پارلمان می تواند به ریس دولت و یا وزرا رأی عدم اعتماد بدهد وموجب سقوط دولت شود.

تجربه بشري درطول تاريخ درحوزه سياست وقدرت دست آوردهاي بسياري را كسب نموده است. اين دست آوردها با گذشت زمان متحول و متكامل شده و عملاً به سمت و سويي راهنمايي گرديده كه با فطرت انساني هم خواني و سنخيت بيش تري داشته است. نظام هاي مختلف سياسي كه در طول تاريخ شكل گرفته است، در واقع تلاش هايي براي پيدا كردن الگوي مناسب سياسيِ مبتني بر ماهيت بشري است. جوامع مختلف براساس اصل آزمون و خطا سعي نموده اند نظام هاي مختلف را تجربه كنند، وجوه مغاير با ماهيت انساني آن را بزدايند و وجوه موافق آن را نه تنها براي خود نگه دارند بلكه به ديگر جوامع هديه نمايند. براين اساس درمسير تكامل نظام هاي سياسي، شاهد نوعي هم گرايي و مشابه سازي درجوامع مختلف حتي با فرهنگ هاي مختلف هستيم. اصولي هم چون تفكيك قوا، مسؤوليت حاكمان، حاكميت ملت، دوره اي بودن مسؤوليت، انتخابات، همه پرسي، رفاه اجتماعي و . . . درشرايط كنوني مختص به يك كشور يا قوم خاص و پيروان يك مذهب ويژه نيست، بلكه درگوشه وكنارجهان، خواه درآفريقاي سياه يا آسياي زرد و اروپاي سفيد و آمريكاي جنوبي سرخ يا پيروان مسيح و اسلام و بودايي و هندو و يهودي و بت پرست، قابل قبول ورويت است. هر كشوروجامعه اي كه بتواند ازدست آوردهاي اجتماعي بشري بهره جويد و مجهز به دانش سياسي روزگردد، از مرتبه و جايگاه بالايي دربين ديگرملل برخوردار خواهد بود. دانش سياسي مبتني برتجربيات بشري هيچ رنگ و بوي ايدئولوژيك واعتقادي خاص ندارد ومتعلق به همه بشريت است.

موضوع كه تقريباً به اتفاق آراي ملل رسيده است. دموكراسي نمايندگي است. يعني به جاي اين كه تك تك افراد راجع به تك تك موضوعات اظهار نظر نمايند براي سهولت اجرايي، افراد جامعه تعداد محدودي را به نمايندگي از سوي آحاد مردم براي اعمال حق حاكميت ملت وبراي مدت معين انتخاب مي كند. نمايندگان برگزيده با انتخابات مردم مشروعيت سياسي خود را احراز مي نمايند زيرا درصورت عدم اتكا به آراي مردم جايگاه نماينده گي آنان مفهومي نخواهد داشت و فاقد مشروعيت سياسي خواهند بود ومانند اين است كه شخصي بدون نظر و رضايت كسي خود را وكيل و نماينده او بخواند و در اموال و مالكيت او تصميم گيري و اعمال نظر نمايد. بديهي است ازنظرعرفي وحقوقي چنين شخصي متجاوز و غاصب اموال غير ناميده مي شود. پرواضح است براي تبلور چنين هدفي، آزادي انتخاب شوندگان و انتخاب كنندگان از اوجب واجبات به حساب مي آيد؛ زيرا تجربيات متوالي بشري به كرات ثابت نموده است كه بدون وجود آزادي سياسي، امكان بمنصه ظهور درآمدن اراده جمعي در انتخابات ميسر نيست و دراين صورت حق حاكميت مردم تعين پيدا نخواهد كرد آزادي از چنان مرتبت وجايگاهي برخورداراست كه حتي استقلال و تماميت ارضي كشور هم نمي تواند بهانه اي براي پايمال كردن آن باشد وهمچنين شكل و شمايل قانوني هم نمي‌تواند مانع از آزادي مردم گردد.

« ضرب المثل مشهوري است که ميگويند- شترراگفتند چراگردنت کج است وشتردرجواب گفت که کجايم راست است.» درکشورما سوگمندانه همه چيزکژانديشانه پيش ميرود وهمه درپي منافع خودوخاک به چشم ملت ميزنند.

ازکدام عملکرد بناليم ازا جرات وعملکرد دولت ، ازفساد ورشوه ستاني ، ازقوم پرستي وتنظيم وحزب بازي ، ازوابستگي وخود فروشي به اجانب وبيگانگان ، ازکارکرد هاي ضعيف وناخردمندانه پارلمان،ازچوروچپاول دارايي ومالکيت هاي دولتي وشخصي ، ازکورخود وبينايي مردم بودند ، ازدسيسه ها وتوطئه هاي رنگارنگ ، ازويراني وبربادي ملت وميهن ، ازديده درايي وبي حيايي تاراجگران ...

مردم ده سال است که ده ها سال است که سايه سنگين نظامي کشورهاي خارجي را حس می کنند و ازسوی دیگر تحت فشار گروه های افراطی وتروريست هستند. درچنین شرایطی دولت مرکزی می کوشد مدل دموکراسی غربی را که برپایه مشارکت سیاسی مردم و انتخابات آزاد استوار شده پیاده کند. اما آیا دموکراسی صرفا برگزاری انتخابات است؟ حتی اگر این را هم بپذیریم باز هم درکشوربه موضوع امیدوار کننده يی برخورد نمی کنیم. این انتخابات نیزدرپایین ترین سطح مرغوبیت و مقبولیت برگزار می شود. برخی اساسا پیاده شدن الگوی دموکراسی درپایین ترین سطح آن که مبتنی برانتخابات است را نیز غیر ممکن می دانند ولی برخی دیگر بر این باورند که مردم راه تازه ای را آغاز کرده اند که به مروردرپیمودن آن تبحربیشتری پیدا خواهند کرد.

افشای تقلب انتخاباتی درکشورنشان می دهد که مسئله فساد همچنان یکی ازمسائل جدی دردولت به حساب می آید ، دولت همچنان درانتخابات ریاست جمهوری گذشته، با انتقادات زیادی درمورد بروز تقلبات گسترده ، مواجه شده بود. کرزی، پس از کسب مجدد مقام ریاست جمهوری، برعزم خود برای رفع فساد تاکید نمود ولی به نتایج عملی دراین زمینه نرسیده است. تقلب در تمام کشور، امری رایج است ونه فقط درانتخابات، بلکه دربسیاری از موارد رواج دارد و مردم می توانند با پرداخت مبالغی به هدف خود برسند. با وجود آن که رسانه های غربی، انتخابات درکشورهای توسعه نیافته را بی نظم، خوانده و ازمردم ما نيزدرخواست کردند که نباید انتظاربیشتری ازانتخابات داشته باشند، ولی بروز تقلب جدی درانتخابات پارلماني، بیش ازپیش دولت را ضعیف وکميسيون انتخابات را بي اعتبارکرده است. تقلب درانتخابات بیش از همه مردم را مایوس وسرخورده نموده است. درجریان این دوره انتخابات بسیاری از مردم باوجود تهدید های تروريستان، با امید برگذاري یک انتخابات سالم، جان خود را به خطر انداخته و رای دادند. ازسوی دیگر، دولت ضمن تغییر رییس ومعاون کميسيون انتخابات ، با اجرای تدابیری قول داده بود عدالت در انتخابات را تامین کند. اما برخلاف انتظار، بروز تقلب انتخاباتی، اطمینان مردم را نسبت به دولت ، پارلمان وکميسيون انتخابات سلب نمود.

همچنین بروز این تقلب، فرصت مناسبی را دراختیارمخالفين گذاشته است.

تروريستان بارها تاکید نموده که خروج نیروهای خارجی ازکشور، پیش شرط مذاکره وگفتگو به حساب می آید. بروز تقلب جدی درانتخابات که تحت نظارت کشورهای غربی برگزار شده بود، نه تنها به اعتبار کشورهای ناظر لطمه وارد کرد، بلکه بهانۀ خوبی را دراختیار افراطيون قرار داد وازطرف ديگربادرنظرداشت اوضاع امنیتی نامطلوب ، بروزتقلب درانتخابات، دولت را دربحران بیشتری گرفتارخواهد کرد. با آنکه ده سال ازآغاز جنگ وحضور نیروهای خارجی می گذرد اما طالبان همچنان فعال بوده و اوضاع امنیتی کشور کماکان با چالش های جدی مواجه است.

ازسوی دیگرسرمنشي ناتو درلیسبون پایتخت پرتگال اظهار داشت که سازمان تانو از اوایل سال دوهزارويازده ميلادي تا پایان دوهزاروچهارده میلادی بتدریج امورامنیتی و دفاعی را به نیروهای داخلی تحویل خواهد داد. چیزی که دراین مورد زمینه نگرانی طرف های مختلف را فراهم کرده است، توانایی نیروهای داخلي برای مقابله با تهدیدات امنیتی و دفاعی کشور پس از خروج نیروهای ائتلاف است. تقلبات گسترده دراین دورۀ انتخابات ، موجبات نگرانی بیشتر مردم نسبت به توانائی دولت را فراهم نموده است و باید دید دولت با اتخاذ چه شیوه ای، بار دیگر اعتماد مردم را بدست آورد.

احزاب ، نهاد ها وافراد که می توانستند دراین انتخابات شرکت کنند، ازآن صرفنظر کردند. عدم شرکت نخبگان به اين مفهوم است که همه دریافته‌اند - پارلمان محل تغيروتحول سیاسی نیست. اگرعملکرد پنج ساله ولسي جرگه را مرورنمايم م دستاورد مثبت ومشخصی نداشته است وقوانین خاصی درآن تصویب نشده است. جلسات پارلمان نیزمحل مشاجره کاري ، وخدمتگاري، صداقت وعدم صداقت، تصميمگيري بخاطرنابودي ريشه هاي منفي اداري واجتماعي وفيصله هاي کلان ملي نیست. انتخابات درسایر کشورها غالبا عرصه وزن کشی گروههای سیاسی است تا طرفداران و هواداران خود را ارزیابی کنند وبراي سرنوشت وطن وملت تصميم هاي جدي بگيرند ، اما درکشورما وضعیت به این شکل نیست چون گروهها وتفکرات سیاسی به شکلی سازمان‌دهی شده رشد نکرده‌اند. کشور برای رسیدن به دمکراسی نیازمند تمرین زیادی است. همین رأی گیریها وایجاد کمیسیونهای نظارت برانتخابات و فاش شدن تقلب درانتخابات به مردم می‌آموزاند که با همین سعی و خطاها وبا همین تمرینها می‌توان مدلهای را برای کشور پیاده کرد.  نمی توان برای اين سرزمين نسخه کشورهای دیگر را نوشت.

کارشناسان چند موسسه تحقيقاتي بين المللي گفته اند: تقلبات عميقي که درجريان يک سال در دوانتخابات صورت گرفته است، مشروعيت دولت را زیرسوال برده است. پس ازآنکه درانتخابات رياست جمهوري ماه آگست سال دوهزارونوميلادي يک سوم آراي ريس جمهور باطل اعلام شد، مشروعيت حکومت اودرمعرض بحران قرار گرفت. تقلبات چشمگيردر انتخابات پارلماني ماه سپتمبرامسال ضربه ديگري برمشروعيت دولت زد. نتايج نهايي انتخابات درسي وچهار ولايت اعلام شد. اما انتظار نمي رود پارلمان جديد درسال جاري به کارآغاز کند، زيرا سارنوالي دهها مورد تقلب را زير بازرسي قرار داده است. تحليلگران تصويرترسناکي  ازيک حکومت درحال تقلا ارائه مي کنند که درعين اتکا به غرب پيوسته  تقاضا مي کند تا نيروهاي خارجي کشور را ترک کنند. اين درحالي است که متحدان غربي به طور فزاينده اي از فساد اداري ومالي و فعاليتهاي ناچيز براي ايجاد نهاد هاي دموکراتيک، نوميد اند. به نظر کانديس روندو، کارشناس ارشد افغانستان درگروه بحرانات بين المللي « حکومت کرزي بخش اعظم سرمايهء سياسي اش را مصرف کرده است».   

گروه بحران گفته است: حکومت کرزي بدون حمايت خارج سقوط خواهد کرد . طالبان کنترول بخش زياد کشور را دردست خواهند گرفت ومنازعه داخلي بدترخواهد شد. اين امرتکرارجنگ داخلي مخرب سالهاي نوزده نودونوميلادي را بيشترمي سازد. نورين مک دونالد رئيس بخش مشي سياسي  گروه تحقيقاتي موسوم به  شوراي بين المللي امنيت وانکشاف مي گويد: جامعه بين المللي درمورد روند دموکراسي درافغانستان بسيار انعطاف پذيربوده است، واين سوال خوبي است  ( هرگاه پرسيده شود) تا کجا مي توان اين روند را کش داد، پيش ازآنکه کليت اين بهانه از بين برود.

اين گروه درگزارشي زيرعنوان استراتژي خارج شدن در برابردرگيرماندن درافغانستان گفته است: درحالي که مشروعيت  کرزي مورد سوال است وقدرت وي روز تا روز بيشترتضعيف مي شود، او وقت زيادي را براي اداره تردستانه منافع رقابت آميز خانواده اش، قوماندانهاي منطقه اي ، ثروتمندان قدرتمند و شرکاي بين المللي  اش صرف مي کند... اين عملِ ايجاد توازن نا پايدار که درآن فساد و حمايت ازافراد براي افزايش نفوذ خود حاکم هست، اقتدار رئيس جمهور را خنثا ساخته ومانع اصلاحات درحکومت مي شود.

خانم مک دونالد از شوراي بين المللي امنيت وانکشاف مي گويد: دراين سوالي نيست که علاقه مندي به انتخابات درسطح مردم عوام و نسل جوانتر وجود دارد، اما درعين زمان آناني که مي خواهند قدرت را قبضه کنند،  پرواي آن را ندارند که اين روند را براي مشروعيت دادن به سلطهء شان مورد دست بازي قرار دهند. جامعه بين المللي آن اراده سياسي ويا مجموعهء مهارتهايي را ندارد که آنها را ازاين کار بازدارد. با وجود پس گذاشتن تقلبات بعد ازانتخابات رياست جمهوري، ما دوباره مي بينيم که سوال اساسي درمورد مشروعيت همه ساختار پارلمان به وجود آمده است... درنتيجه ما با اطمينان گفته مي توانيم که ما يک رياست جمهوري، يک کابينه ويک پارلمان داريم که دربهترين صورت ازنظرقانون اساسي درموقعيت شکننده اي قرار دارند.

دو انتخابات پی هم ، یکی انتخابات ریاست جمهوری و دیگر انتخابات پارلمانی که هردو با تقلب کاری و فساد آلوده بود، به نوشته رویترز اعتبار رییس جمهور را کاهش داده، جام صبر کشورهای غربی را لبریز ساخته است. انتخابات ریاست جمهوری مشروعیت حکومت را با سوال روبروست ساخت واکنون انتخابات پارلمانی به این شکل صلاحیت و مشروعیت نماینده گان مردم را نیز به شک و تردید روبرو ساخته است. تحلیل گران یک تصویر تیره و تار را درمورد حکومت که همیشه متکی به غرب بود و اکنون خواهان خروج تدریجی قوای آن ها از افغانستان می باشد، ترسیم می کنند. این در حالیست که کشورهای غربی نیز ازفساد اداری و کار ناچیز که درساحهء ایجاد ظرفیت ها و تقویهء موسسات دموکراسی در افغانستان انجام شده، خسته شده اند. یک کارمند اداره بین المللی بررسی بحران ها کندیس راندیوکس اظهار می دارد که ادارهء رییس جمهور کرزی تمام ثروت سیاسی خود را به مصرف رسانیده است و آن هم در حالی که ایالات متحده و ناتو که از سال دوهزارويک به این سو ملیاردها دالر را به افغانستان داده، می خواهند عملیات نظامی شان را درافغانستان تا سال دوهزاروچهارده ميلادي کاهش بدهند.

بعد ازسی سال جنگ امیدواری های که درچند سال اخیر درسا حه صلح، اعمار مجدد موسسات اداری از جمله سیستم عدلی وقوای امنیتی ، ایجاد شده بود، دوباره کاهش یافته است. همزمان با این که مشروعیت حکومت روز بروز بیشتر به سوال روبرو می شود،  به نوشته رویترز، رییس جمهور کرزی که یک زمانی شریک مهم غرب به شمار می رفت، امروز برای غرب مانند یک بار دوش می باشد. درچنین حالت مردم افغانستان درسر دو یک راهی قرار گرفته اند.

مک دانلدز به خبرگزاری رویترز گفته است: هیچ جای شک وجود ندارد که مردم افغانستان به انتخابات علاقه دارند ، اما همزمان با آن کسانی که قدرت درقبضه آن هاست، ازهر وسیله ممکن استفاده خواهند کرد تا قدرت از چنگ آن ها خارج نشود. در جامعه جهانی نیز نه تمایل سیاسی و نه هم تجربه کافی وجود دارد که بتواند راه بیرون رفت از این بحران را پیدا کند. رییس جمهور کرزی و مقامات پیمان ناتو می گویند که مذاکرات صلح با طالبان شروع شده واین تماس ها در مراحل ابتدایی قرار دارند. اما رویترز می افزاید، موقف لرزان رییس جمهور کرزی درقدرت نشان می دهد، مذاکرات صلح که درباره آن بیش از حد تبلیغ شده است، نیز به فنا روبروست. زیرا یک حکومتی می تواند برای صلح پایدارتلاش کند که مشروعیت واستقامت آن خیلی بیشترازحکومت رییس جمهور کرزی باشد.

 روزنامه وال ستریت ژورنال می نویسد، اعلان نتایج انتخابات پارلمانی افغانستان فاصله میان کمسیون مستقل انتخابات و حکومت رییس جمهور کرزی را بیشتر ساخت. روزنامه می افزاید مردم افغانستان و جامعه جهانی انتظار داشتند که بعد ازانتخابات ریاست جمهوری که با ماجرای تقلب و مشکلات دیگر همراه بود، انتخابات پارلمانی به شکل بهتر پیش خواهد رفت، اما دراین انتخابات هم تقلب و دست درازی درصندوق های رای بیش ازحد بود.

روزنامه تایمز چاپ لندن می نویسد، دراین انتخابات رییس جمهور تضعیف شده است زیرا درانتخابات توازن قومی در پارلمان مد نظر گرفته نشده و تعداد پشتونها درپارلمان نو کمتر می باشد.

روزنامه نیویارک تایمزمی نویسد که اعضای پارلمان بعدی به شکل انفرادی کاندید شده و به کدام جناح مشخص پابندی نداشته اند واکثریت آنها با مصارف گزاف پول این چوکی ها را بدست آورده و وفاداری آنها هم به این خواهد بود که چگونه این پولها و ده ها برابر بیشتر از آن را در دوره وکالت خود بدست آورند. روزنامه از قول میراحمد جوینده که سابق در اداره جامعه مدنی کار می کرد می نویسد ، که گفته است اکثریت اعضای پارلمان صرف با کسی تفاهم خواهند کرد که به معامله پولی بیشتر حاضر باشد. به گفته او یک مشکل عمده ازاین به بعد وجود خواهد داشت واعضای پارلمان که سابق برای انجام کاری هزار دالر می خواستند، اکنون شاید بین ده هزارتا بيست هزار دالربخواهند، زیرا آنها برای وکیل شدن پول زیاد خرج کرده اند واین پولها را باید بدست آورند. از این رو بنوشته روزنامه پارلمان بعدی دربرابر رشوت و فساد بیشتر آسیب پذیر خواهد بود.

اصولا درکشورما،نظام پارلمانی درسیاست داخلی وخارجی کشوربدین گونه تأثیر گذارنیست. یعنی نظام سیاسی نظام پارلمانی نیست . نگاهی به پیشینه اين مرزوبوم مشخص می‌سازد که کشورپارلمان منحصر به خود را داشته یعنی لویی‌جرگه ها ویا مجلس بزرگان. فيصله وتصويب تصميمات بزرگ وسرنوشت سازکشورنیزبا لویی جرگه‌ها شکل گرفت وبيشترين زمامداران وحکمرانان ازطریق لويي جرگه ها به سلطنت رسیده اند وکارهاي مهم وحياتي نيزازهمين کانال تحقق يافته است. افغانستان شرایط و ویژگیهای خاص خود را دارد و نظام پارلمانی به دلیل سابقه‌ ی که درکشور دارد خیلی تأثیرگذار نیست . به عبارتی نباید این انتخابات را خیلی جدی فرض کرد. رقابتها برای کسب کرسی‌های پارلمانی نه سیاسی بلکه محلی واکثرآ بخاطرمنافع شخصي بوده است. برهمین اساس تنها نزدیک به سي وپنج درصد ازواجدین دوازده میلیونی دراین انتخابات شرکت کردند، دردوره قبل این رقم بيش ازپنجاه درصد بود. توده ها حق داشتند که چنين ميکردند چرا که انتظارات مردم ازپارلمان برآورده نشده واشتباهات دولت و فضای نا امن کنوني نیزتاثيراتي داشته است.


December 26th, 2010


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
گزیده مقالات